Anadan olduğu yer

Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri

Təvəllüdü

19.07.1983

Bitirdiyi ali təhsil müəssisəsi

Bakı Dövlət Universiteti

Elmi dərəcəsi

Biologiya üzrə fəlsəfə doktoru

Elmi rütbəsi

-

Namizədlik dissertasiyasının ixtisas şifri, ixtisasın adı və mövzusu

2415.01

Molekulyar biologiya

“Azərbaycanda meyvə ağaclarinda və tərəvəz bitkilərində fitoplazma xəstəliklərinin yayilmasi və müxtəlifliyinin molekulyar tədqiqi”

Çapdan çıxmış elmi əsərlərinin ümumi sayı

57

Xaricdə çıxmış elmi əsərlərinin sayı

24

Beynəlxalq bazalarda referatlaşdırılan və indeksləşdirilən jurnallarda çap olunan məqalələrin sayı

10

Müəlliflik şəhadətnamələrinin və patentlərin sayı

-

Kadr hazırlığı:

-          fəlsəfə doktorlarının sayı

-

Əsas elmi nailiyyətləri

Azərbaycanda ilk dəfə olaraq meyvə və tərəvəz bitkilərində fitoplazmalar aşkar olunmuş və sekvens analizi nəticəsində ‘Candidatus Phytoplasma solani, ‘Ca. P. pyri’, ‘Ca. P. prunorum’, ‘Ca. P. brasilience’ növləri identifikasiya edilmişdir.

Avropa və Aralıq dənizi üçün endem hesab edilən ‘Ca. P. solani’ (16S XII Stolbur qrupu) fitoplazma növünün Azərbaycanda ilk dəfə olaraq müxtəlif izolyatları, eləcə də bu fitoplazma növünün iki fərqli izolyatından ibarət qarışıq infeksiyası aşkar edilmişdir.

‘Ca. P. solani’ fitoplazma növünün malat/sitrat simporter zülalını kodlaşdıran citS geninin nukleotid ardıcıllığı tamamlanmış və onun üzərində Stolbur qrupu fitoplazmaları üçün yeni qrup-spesifik Nested PZR test metodu hazırlanmışdır. 

Quba bölgəsində şaftalı ağacında nadir fitoplazma növü ‘Ca. P. brasiliense’  aşkar edilmişdir. İndiyədək bu fitoplazma növü yalnız Braziliyada ot bitkisi olan Hibiscus-da və Livanda reyhanda (Ócimum)  tapılmışdır.

SVG28 fraqmentinin plazmid vasitəsilə E. coli bakteriyasına transformasiya edilərək klonlaşdırılması nəticəsində “Ca. P. brasiliense” fitoplazmasınının qeyri-ribosomal dnaK-dnaJ genetik lokusu əldə edilmiş və bu fitoplazma növünü identifikasiya etməyə imkan verən, qeyri-ribosomal dnaK  geninin amplifikasiyasına əsaslanan növ-spesifik Nested PZR test metodu hazırlanmışdır.

Dünyada ilk dəfə olaraq fitoplazmalar üçün  növlərarası rekombinasiyanın baş verməsi Azərbaycanda armud ağacında aşkarlanmış  ‘Ca. P. pyri’ və ‘Ca. P. prunorum’  fitoplazma növləri arasında  müəyyən edilmişdir.

Azərbaycanda ’Candidatus Phytoplasma solani’ növünün  üzüm bitkisində təhlükəli  Bois Noir xəstəliyi törədən  izolyatları aşkar olunmuşdur.

"Xromosom üzərində addımlama" metodu vasitəsilə 2-Hydroxycarboxylate transporterini kodlaşdıran  mleP1 geninin tam nukleotid ardıcıllığı müəyyənləşdirilmiş və ‘’Candidatus Phytoplasma solani’  təyini üçün yeni Nested PZR test metodu hazırlanmışdır.

 ’Candidatus Phytoplasma solani’ izolyatlarının genetik müxtəlifliyinin Multilokus Sekvens Analizi nəticəsində Azərbaycanda yeni 4 stamp, 2 secY və 1 mleP1 genotipi aşkarlanmışdır.

Azərbaycanda “Candidatus Phytoplazma solani” fitopatogeninin   “mtCOI mitoxondri” markeri vasitəsilə barkodlaşdırma əsasında “Hyalestes obsoletus” və “Reptalus noahi”  həşərat vektorları ilə yayılması identifikasiya olunmuşdur.  Bu “Reptalus noahi” həşərat növünün “Candidatus Phytoplazma solani” fitoplazmasını yayması haqqında dünyada ilk məlumatdır.

Elmi əsərlərinin adları

1.      Fialova R., Valova P., Balakishiyeva G., Danet J. L., Šafarova D., Foissac X. & Navratil M.  Genetic variability of stolbur phytoplasma in annual crop and wild plant species in south Moravia (Czech Republic) // Journal of Plant Pathology, 2009, v. 91, p. 411-416.

2.      Balakishiyeva G., Danet J.L., Qurbanov M., Mamedov A., Khey-Pour A., and Foissac X. First report of phytoplasma infections in several temperate fruit trees and vegetable crops in Azerbaijan // Journal of Plant Pathology, 2010, v. 92, N. 4, Supplement, p.115.

3.      Balakishiyeva G., Qurbanov M., Mammadov A., Bayramov S., Aliyev J. & Foissac, X. Detection of ‘Candidatus Phytoplasma brasiliense’ in a new geographic region and existence of two genetically distinct populations // European Journal of Plant Pathology, 2011, v. 130, p. 457-462.

4.      Danet J. L., Balakishiyeva G., Cimerman A., Sauvion N., Marie-Jeanne V., Labonne G., Lavina A., Batlle A., Križanac I., Škoriç D., Ermacora P., Ulubaş Serce C., Caglayan K., Jarausch W. & Foissac, X. Multilocus sequence analysis reveals the genetic diversity of European fruit tree phytoplasmas and the existence of inter species recombination // Microbiology, 2011, v. 157, p. 438 - 450.

5.      Fabre, A., Balakishiyeva, G., Ember, I., Omar, A.F., Acs, Z., Kölber, M. et al.  Stamp encoding the antigenic membrane protein of stolbur phytoplasma is useful for molecular epidemiology // Bulletin of insectology, 2011 (Supplement), p. 21-22.

6.      Balakishiyeva G., Gurbanov M., Mammadov A., Bayramov S., Aliyev J., and Foissac X.  Detection of ‘Candidatus Phytoplasma brasiliense’ in a new geographic region and existence of two genetically distinct dnaK genotypes // Bulletin of Insectology, 2011, v. 64 (Supplement), p. 61-62.

7.      Balakişiyeva G.Ş., Məmmədov Ə.Ç. & Hüseynova İ.M.  Fitoplazmalar-bitki patogenləridir // AMEA-nın xəbərləri (biologiya elmləri), 2012, v. 67, N.1, p. 39-52.

8.      Balakishiyeva G. Sh., Danet J.-L., Mammadov A.Ch., Huseynova I.M. and Foissac  X. Genetic variability of stolbur phytoplasma in Azerbaijan // AMEA-nın məruzələri, 2012, N 2, p.66-73.

9.      Balakişiyeva G., Məmmədov Ə. & Hüseynova I. M. Azərbaycanda fitoplazma xəstəlikləri / Bakı: Elm, 2012, 48 səh.

10.  J. Aliyev, G. Balakishiyeva, A. Mammadov, J.-L. Danet, X.Foissac & I. Huseynova (2015). Genetic diversity of phytoplasmas in Azerbaijan. (monograph in azeri) Baku / Elm, 150p.

11.  Balakishiyeva G , Mamedov A, Foissac X, Huseynova I. and Aliyev J. (2016) First Report of  Grapevine „Bois noir‟ in Azerbaijan. Plant Disease, v.100, N.12, p.2522.

12.  Huseynova I, Balakishiyeva G, Aliyeva D, Gurbanova U, Bayramova J, Mustafayev N, Aliyev J. (2017) Changes in the activities of metabolic enzymes and antioxidant defense system in 'Candidatus phytoplasma solani' infected pepper (Capsicum annuum L.) plants. Net Journal of Agricultural Sciences, v. 5 (2),p.58-65.

13.  Balakishiyeva G., Bayramova J., Mammadov A., Salar P., Danet J-L., Ember I., Verdin E., Foissac X., Huseynova I. (2018). Important genetic diversity of 'Candidatus Phytoplasma solani' related strains associated with Bois noir grapevine yellows and planthoppers in Azerbaijan. European Journal of Plant Pathology,151:937–946. https://doi.org/10.1007/s10658-018-1429-4

14.  Desbiez, C., Verdin, E., Moury, B., Lecoq, H., Millot P.,Wipf-Scheibel, C., Mirzayeva, S., Sultanova N., Balakishiyeva G.,Mammadov, A., Ahmed Kheyr-Pour, A., Huseynova, I.(2019). Prevalence and molecular diversity of the main viruses infecting cucurbit and solanaceous crops in Azerbaijan. European Journal of Plant Pathology, 153: 359. https://doi.org/10.1007/s10658-018-1562-0

Respublika, beynəlxalq və xarici ölkələrin elmi qurumlarında üzvlüyü

2004-cü ildən Avropa Biokimya cəmiyyəti Federasiyasının (FEBS) üzvüdür.

Pedaqoji fəaliyyəti

AMEA Molekulyar Biologiya və Biotexnologiyalar İnstitutunda “Molekulyar biologiya” ixtisası üzrə magistratura pilləsində “Fitopatologiya” kursunu tədris edir.

Digər fəaliyyəti

-

Təltif və mükafatları

AMEA-nın “Fəxri Fərmanı” (2014)

İş yeri və ünvanı

AMEA Molekulyar Biologiya və Biotexnologiyalar İnstitutu, İzzət Nəbiyev küçəsi 11, Bakı AZ1073, Azərbaycan

Vəzifəsi

Aparıcı elmi işçi

Xidməti tel.

(+994 12) 538 11 64

Mobil tel.

(+994 55) 673 03 46 

Ev tel.

(+994 12) 490 62 54 

Faks

(+994 12) 510 24 33 

Elektron poçtu

gbalakishiyeva@yahoo.com