AzEnRu
Ana səhifəSəmra Tahir qızı Mirzəyeva sa sa

                                                                         Səmra Tahir qızı Mirzəyeva                                                                           

Anadan olduğu yer

Bakı şəh.

Təvəllüdü

28.04.1991

Bitirdiyi ali təhsil müəssisəsi

Bakı Dövlət Universiteti (BDU)

Elmi dərəcəsi

Biologiya üzrə fəlsəfə doktoru

Elmi rütbəsi

-

Namizədlik dissertasiyasının ixtisas şifri, ixtisasın adı və mövzusu

2415.01

Molekulyar biologiya

“Azərbaycanda tomat (Solanum lycopersicum L.) bitkisini yoluxduran viruslarin diaqnostikasi, identifikasiyasi və patogenezlə induksiya olunan dəyişikliklərin tədqiqi”

Çapdan çıxmış elmi əsərlərinin ümumi sayı

22

Xaricdə çıxmış elmi əsərlərinin sayı

5

Beynəlxalq bazalarda referatlaşdırılan və indeksləşdirilən jurnallarda çap olunan məqalələrin sayı

3

Müəlliflik şəhadətnamələrinin və patentlərin sayı

-

Kadr hazırlığı:

-          fəlsəfə doktorlarının sayı

-

Əsas elmi nailiyyətləri

1. Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində həyata keçirilən çoxsaylı monitorinqlər zamanı virus xəstəliklərinin xarakterik simptomları, immunoxromatoqrafik test və immunoferment analizin (İFA) nəticələri əsasında, tomat (Solanum lycopersicum L.) bitkisini yoluxduran RNT genomlu viruslardan Tobamovirus, Cucumovirus, Tospovirus, Crinivirus, Curtovirus, Nepovirus, Potyvirus, Potexvirus, DNT genomlu Geminivirus və eyni zamanda, Tobamovirus infeksiyalarının qarışıq formaları aşkar edilmişdir.

2. Universal və spesifik praymerlərdən istifadə etməklə aparılan RT-PZR analizi nəticəsində Abşeron yarımadası və Salyan rayonu ərazisindən götürülmüş tomat nümunələrində Tobacco mosaic virus (TMV), Tomato mosaic virus (ToMV), Pepper mild mottle virus (PMMoV), Quba və Xaçmazdan olan nümunələrdə Tobacco etech virus (TEV), Masallı rayonundan toplanan nümunələrdə isə Tomato spotted wilt virus (TSWV) molekulyar səviyyədə identifikasiya olunmuşdur.

3. Azərbaycanda ilk dəfə olaraq, TY1(+) və TY2(-) praymerləri ilə aparılan PZR və amplifikasiya məhsullarının sekvens analizi nəticəsində Geminiviruslar növ səviyyəsində identifikasiya edilmişdir. Nəticədə Abşerondan götürülən tomat nümunələrinin Tomato yellow leaf curl virus (TYLCV) növü ilə yoluxması müəyyən edilmiş və izolyatın genomunun nukleotid ardıcıllıqları KY412552 qeydiyyat nömrəsi altında GenBank-a yerləşdirilmişdir.

4. Müəyyən edilmişdir ki, Tobamovirus infeksiyaları və onların qarışıq formalarının təsirindən tomat bitkisi yarpaqlarda stresin indikatoru sayılan H2O2-nin miqdarının kəskin artması fonunda fotosintetik piqmentlərin sintezi inhibirləşir.

5. Virusla yoluxmuş tomat yarpaqlarında xloroplastların funksional fəallığının öyrənilməsi zamanı FS II-nin fotokimyəvi effektivliyinin və onun tərkibinə daxil olan 47, 33, 29-24 və 17-15 kDa zülalların sintezinin əhəmiyyətli dərəcədə azalması müəyyən edilmişdir. Bu hal 18 FSII-nin molekulyar strukturunda və FSI və FS II-nin elektron nəqliyyat sistemində elektronların daşınmasında baş verən dəyişikliklərlə izah oluna bilər.

 6. Tobamovirus infeksiyaları və onların qarışıq formalarının təsirindən yarpaqlarda qlisin-betainin miqdarı nəzarətlə (29,3 µq/ml) müqayisədə ~ 2,0÷2,5 dəfədən çox artır (uyğun olaraq 69,7; 60,1 və 72,5 µq/ml təşkil edir) ki, bu da tomat bitkisinin patogenezə qarşı davamlılığını təmin edən faktorlardan biri sayıla bilər.

7. Virus infeksiyalarının təsirinə məruz qalmış tomat bitkisinin yarpaqlarında peroksidaza fermentlərinin fəallığı və izoferment tərkibi tədqiq edilmişdir. Patogenezin biokimyəvi markeri sayılan peroksidaza fermentlərinin fəallığı nəzarətlə müqayisədə kəskin artmış və bu artım PMMoV virusu ilə yoluxmuş bitkilərdə daha yüksək olmuşdur. Bu isə həmin virusun bitki hüceyrələri üçün daha təhlükəli effektə malik olduğunu göstərir. Patogenez zamanı yarpaqlarda askorbatperoksidaza fermentinin 1, benzidinperoksidaza və qvayakol-peroksidaza fermentlərinin isə 2 yeni izoforması induksiya olunmuşdur.

8. Aparılan fitopatoloji və statistik analizlər əsasında bu qənaətə gəlinmişdir ki, Azərbaycanın tərəvəzçilik inkişaf etmiş digər rayonları ilə müqayisədə Salyan rayonunda tomat bitkisində virus xəstəliklərinin yayılma dərəcəsi və təsir şiddəti daha kəskindir.

Elmi əsərlərinin adları
  1. Huseynova I.M., Mirzayeva S.M., Sultanova N.F., Aliyeva D.R., Mustafayev N.Sh., Aliyev J.A. (2018) Virus-induced changes in photosynthetic parameters and peroxidase isoenzyme contents in tomato (Solanum lycopersicum L.) plants. Photosynthetica, Springer, v. 56, No 3, p. 841-850.
  2. https://link.springer.com/article/10.1007/s11099-017-0737-9  (IF - 1,740).
  3. Verdin E., Desbiez C., Wipf-Scheibel C., Gognalons P., Kheyr-Pour A., Gronenborn B., Mirzayeva S., Sultanova N., Mammadov A., Huseynova I. (2018) First report of tomato yellow leaf curl virus infecting tomato in Azerbaijan. Journal of Plant Pathology, Springer, v. 100, № 2, pp. 333-335. https://link.springer.com/article/10.1007%2Fs42161-018-0050-x  (IF - 0.944).
  4. Desbiez C., Verdin E., Moury B., Lecoq H., Millot P., Wipf-Scheibel C., Mirzayeva S., Sultanova N., Balakishiyeva G., Mammadov A., Kheyr-Pour A., Huseynova I. (2018) Prevalence and molecular diversity of the main viruses infecting Cucurbit and Solanaceous crops in Azerbaijan. European Journal of Plant Pathology, Springer, v. 153, № 2, pp. 359-369. https://link.springer.com/article/10.1007%2Fs10658-018-1562-0  (IF-1.466).
  5. Sultanova N.F., Mirzayeva S.T., Bayramova N.K., Huseynova I.M. (2018) Natural occurrence of tomato viruses in Azerbaijan. АМЕА-nın Xəbərləri (biologiya və tibb elmləri), cild 73, № 2, səh. 10-18.
  6. Mirzayeva S.T., Sultanova N.F., Aliyeva D.R., Huseynova I.M. (2018) Content of dry biomass, relative water content, glycine-betaine and hydrogen peroxide in virus-infected leaves of tomato plant. Transactions of the Institute of Molecular Biology & Biotechnologies of ANAS, v. II, p. 9-15.
  7. Bayramova N.K., Mirzayeva S.T., Sultanova N.F., Khanishova M.A., Tagiyeva K.R., Huseynova I.M. (2017) Some anatomical changes in grapevine and tomato leaf tissues infected with GLRaV-3 and CMV viruses. Transactions of the Institute of Molecular Biology & Biotechnologies of ANAS, v. I, p. 50-55.
  8. Hüseynova İ.M., Mirzəyeva S.T., Məmmədov Ə.Ç., Əliyev C.Ə. (2015) Azərbaycanda tərəvəz bitkilərini yoluxduran qarışıq virus infeksiyaları haqqında ilk məlumat: onların yayılması və diaqnostikası. АМЕА-nın Xəbərləri (biologiya və tibb elmləri), cild 70, №1,  s. 5-10.
  9. Əliyeva D.R., Mirzəyeva S.T., Sultanova N.F., Hüseynova İ.M. (2015) Tobamoviruslarla yoluxmuş tomat bitkisində malondihidin miqdarı, peroksidaza fermentlərinin fəallığı və izoferment tərkibi. АМЕА-nın Xəbərləri (biologiya və tibb elmləri), cild 70, № 2, s. 19-24.
  10. Huseynova İ.M., Sultanova N.F., Mirzayeva S.T., Aliyev J.A. (2015) Serological and molecular detection of virus infections of tomato (Solanum lycopersicum L.) plants in Azerbaijan. Reports of ANAS, No 3, p.73-77.
  11. Mirzəyeva S.T., Sultanova N.F. (2019) Distribution and incidence of cucumber mosaic virus in tomato plants (Solanum lycepersicum L.) in Azerbaijan. Baku Higher Oil School, First National Students Scientific Conference dedicated to the 96th  anniversary of the National Leader of Azerbaijan Heydar Aliyev p. 93-94.
  12. Mirzəyeva S.T., Mehrəlizadə Q.O., Sultanova N.F. (2018) Tobacco mosaic virus ilə yoluxmuş  tomat bitkisinin yarpaqlarında bəzi fizioloji göstəricilərin öyrənilməsi. Botaniki tədqiqatlarda yeni çağırışlar. s. 279.
  13. Mirzayeva S.T., Sultanova N.F., Mehralizade G.O. (2018) Molecular detection of main viruses of tomato plants in Azerbaijan. Conference of Young scientists and students İnnovations in Biology and Agriculture to Solve Global Challenges. Baku, p. 48.
  14. Sultanova N.F., Mirzayeva S.T. (2018) Molecular characterization of viruses occuring on Cucurbitaceous and Solanaceous crops in Azerbaijan. Conference of innovations in biology and agriculture to solve global challenges. Baku, p. 52.
  15. Mirzayeva S.T., Sultanova N.F., Huseynova İ.M. (2016) Serological detection of Cucember mosaic virus infecting tomato plants (Solanum lycepersicum L.). Abstracts of International Conference of “İnnovative Approaches to Conservation of Biodiversity” dedicated to 80th anniversary of the Institute of Botany of ANAS, Baku, Azerbaijan, p. 158.
  16. Desbiez C., Verdin E., Moury B., Kheyr-Pour A., Sultanova N., Mirzayeva S., Mammadov A., Huseynova I., Aliyev J., Gronenborn B. (2016) Molecular analysis of virus diseases in vegetable crops and legumes in Azerbaijan. Abstracts of İnternational Conference “Innovative Approaches to Coservation of Biodiversity” dedicated to 80 th anniversary of the Institute of Botany of ANAS, Baku, Azerbaijan, s. 19.
  17. Sultanova N.F., Mirzayeva S.T., Gurbanova M.F. (2016) Virus diseases of tomato and pepper crops in Azerbaijan. IV International Conference of Young Researchers, Baku, Gafqaz University, p. 277.
  18. Huseynova I.M., Sultanova N.F., Mirzayeva S.M., Aliyeva D.R., Balakishiyeva G.Sh., Aliyev J.A. (2016) Virus-induced changes in photosynthetic apparatus and antioxidant enzyme activities in tomato leaves. 13th International Plant Virus Epidemiology Symposium. Avignon, France, p. 65.
  19. Sultanova N.F., Mirzayeva S.T., Aliyeva O.F., Huseynova İ.M. (2015) Serological and molecular diagnostics of major viral infections of tomato (Solanum lycopersicum L.) plants in Azerbaijan. 2 nd International Plant Breeding Congress. Turkey, Antalya, p. 307.
  20. Sultanova N.F., Mirzəyeva S.T., Hüseynova I.M. (2015) Azərbaycanda pomidor bitkisini yoluxduran virus xəstəliklərinin seroloji metodlarla diaqnostikası. “Müasir biologiyanın innovasiya problemləri” mövzusunda V Beynəlxalq elmi konfrans, Bakı, BDU, s. 107-108.
  21. Mirzəyeva S.T. (2014)  Fizioloji turş duzların toxumların cücərmə prosesinə təsiri. “Müasir biologiyanın innovasiya problemləri” mövzusunda IV Beynəlxalq elmi konfrans, Bakı: BDU, s. 39-40.
  22. Mirzəyeva S.T. (2014) Fizioloji turş duzların toxumların şişmə prosesinə təsiri. “Müasir biologiyanın innovasiya problemləri” mövzusunda IV Beynəlxalq elmi konfrans, Bakı, BDU, s. 40-41.
  23.  Mirzəyeva S.T., Sultanova N.F.  (2020) “Koronavirus pandemiyasi: elmi tədqiqatlardan sağlam gələcəyin təminatına doğru” mövzusunda beynəlxalq onlayn konfrans, Bakı, s.

Respublika, beynəlxalq və xarici ölkələrin elmi qurumlarında üzvlüyü

-

Pedaqoji fəaliyyəti

AMEA-nın Molekulyar Biologiya və Biotexnologiyalar İnstitutunda magistratura pilləsində təhsil alan tələbələrə "Genetik məlumatın ekspresiyasının tənzimlənmə mexanizmləri" kursunun tədrisi

Digər fəaliyyəti

-

Təltif və mükafatları
  • AMEA-nın Fəxri Fərmanı ilə təltif edilmişdir (2016).
  • AMEA-nın Azərbaycan xalqının Ümummilli lideri Heydər Əliyevin anadan olmasının 95 illiyi münasibətilə AMEA Rəyasət Heyətinin keçirdiyi müsaqibədə 3-cü yerə layiq görülmüşdür (2018).
  • 2 fevral-Azərbaycan gəncləri günü münasibətilə Gənclər və İdman Nazirliyi tərəfindən 2018-ci ildə uğurlu fəaliyyətinə görə təltif olunmuşdur (2019).
  •  Prezident İlham Əliyevin 2021-ci il Gənclər üçün Prezident mükafatlarının verilməsi haqqında sərəncamına uyğun olaraq elm, təhsil, mədəniyyət, gənclər siyasəti və gənclərlə iş, ictimai və sosialyönümlü fəaliyyət, innovasiya və sahibkarlıq sahələrində xüsusi fərqlənən şəxslər üçün təsis edilmiş mükafata layiq görülmüşdür.

İş yeri və ünvanı

AMEA Molekulyar Biologiya  və Biotexnologiyalar Institutu, Bakı ş. İzzət Nəbiyev küç. 11

Vəzifəsi

Elmi işçi

Xidməti tel.

(+994 12) 538 11 64

Mobil tel.

(+994 50) 415 83 78

Ev tel.

-

Faks

(+994 12) 510 24 33

Elektron poçtu

samrayusifova@yahoo.com
© 2018 AMEA İnformasiya Texnologiyaları İnstitutu