sa sa 1571
Azərbaycançılığın prioritet mövqeyindən Apr 20, 2020 | 13:48 / Nəşrlər

AMEA-nın birinci vitse-prezidenti, akademik İsa Habibbəyli görkəmli ədəbiyyatşünasdır. İ.Həbibbəyli uzun müddət Naxçıvan Dövlət Universitetinin rektoru olub, 2013-cü ildən isə AMEA-nın Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutuna rəhbərlik edir. O, Milli Məclisin deputatı olmaqla respublikanın ictimai-siyasi həyatında fəal iştirak edir.

Parlamentin Elm və təhsil komitəsinə rəhbərlik etmiş (2015-2019) İ.Həbibbəyli normativ hüquqi aktların və qanunların hazırlanmasında və qəbul edilməsində yaxından iştirak edib.

Alimin uzun illər davam edən səmərəli və gərgin elmi fəaliyyətinin nəticəsi olaraq 2019-cu ildə Moskvada monoqrafiyası nəşr olunub. Monoqrafiyada Azərbaycan ədəbiyyatının çoxəsrlik tarixinin problemləri, onun görkəmli simalarının yaradıcılığı, habelə ədəbiyyat nəzəriyyəsi və ədəbi münasibətlər barədə araşdırmalar yer alıb.

Bu kitab Azərbaycan ədəbiyyatı ilə tanış olmaq, onun qədim dövrlərdən günümüzə qədər inkişafını izləmək istəyən hər kəs üçün maraqlı mənbə ola bilər.

İ.Həbibbəyli ədəbiyyat tarixinin mütəxəssisi və nəzəriyyəçisi olduğundan Azərbaycan ədəbiyyatının dövrləşdirilməsində ilk təcrübələrdən olan təsnifat yaratmağı bacarıb.

Həyat fəlsəfəsinə əsaslanaraq

Bu təsnifatın orijinallığı, onun ədəbi və bədii meyarlara istinad etməsi ilə bağlıdır. Akademik İ.Həbibbəylinin sözlərinə görə, Azərbaycan ədəbiyyatı tarixini dövrləşdirərkən, ədəbi cərəyanları da nəzərə almaq lazımdır. Onlara diqqət dünyada baş verən proseslərin, elmi və texnoloji yeniliklərin, qlobal dəyişikliklərin ədəbi prosesə təsirini izləmək baxımından əhəmiyyətlidir.

Tədqiqatda erkən realizmdən maarifçi, kritik realizmə keçid izlənilir. Bundan əlavə, Azərbaycan ədəbiyyatında romantizm və sentimentalizm, modernizm, müasir ədəbiyyata xas yeni ədəbi cərəyanlar (XX əsrin 90-cı illərindən) ətraflı araşdırılır.

Əhəmiyyətli məqamlardan biri odur ki, müəllif bu mövzuları nəzərdən keçirərkən Azərbaycan ədəbiyyatının milli xüsusiyyətlərinə diqqət yetirib.

Sivilizasiya amili

Bu yanaşma nəticəsində əsrlərdir davam edən Azərbaycan poeziyası vahid bir bütün olaraq oxucuların qarşısında qurulur. “Böyük Nizami dastan məktəbinin, Məhəmməd Füzuli lirik məktəbin banisidir. Molla Pənah Vaqif şifahi xalq poeziyasına əsaslanan yazılı poeziyanın yaradıcısıdır. Mirzə Ələkbər Sabir Azərbaycan ədəbiyyatında satirik poeziyanı, Məhəmmədhüseyn Şəhriyar Cənubi Azərbaycanda ana dilində şeir məktəbi yaradıb. Rəsul Rza Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinə sərbəst düşüncə məktəbinin banisi kimi daxil olub. Səməd Vurğun isə XX əsrdə Azərbaycan ədəbiyyatında hecalı vətənpərvərlik poeziyasını poetik bir məktəb səviyyəsinə qaldırıb”.

Akademik İ.Həbibbəylinin bir çox əsərləri uzun illəri əhatə edən gərgin əməyinin nəticəsidir.

Epoxa bir bütün kimi

Müəllif “altmışıncı illərin” əsərinin Sovet ideologiyası prinsiplərindən əhəmiyyətli dərəcədə uzaqlaşa bildiyini, gerçəkliyin dərinliklərinə və insanın mənəvi dünyasına nüfuz edən ədəbiyyat səviyyəsinə yüksəldiyini nəzərə alaraq onlara xüsusi diqqət yetirir.

Sovet dövrünün ədəbiyyatını təsvir edən alim Heydər Əliyevin milli ədəbiyyatın yaranmasında böyük rolunu qeyd edir: “Bu dövr Azərbaycan ədəbiyyatında və ictimai düşüncədə milli özünüdərk qayıdışının müstəqil tarixi mərhələsində formalaşması üçün əsas olan Heydər Əliyev dövrü idi. Ulu öndər H.Əliyevin dövründə formalaşan milli siyasi və ideoloji mühit Azərbaycan ədəbiyyatını ictimai həyatda prioritet mövqelərə qaldırıb”.

Kitabda keçmiş dövrlə yanaşı, müasir ədəbiyyat da ətraflı araşdırılır. İ.Həbibbəyli ideoloji redaktor və iki cildlik “Müstəqillik dövrü Azərbaycan ədəbiyyatı” nəşrinin müəlliflərindən biridir. Bu əsər sayəsində müasir ədəbi dövrümüz ilk dəfə tədqiqatçıların, bütövlükdə oxucuların qarşısına çıxıb.

"Kaspi" qəzeti

www.science.gov.az