Əliyeva Nahidə Xanqulu qızı 
| Anadan olduğu yer | Salyan rayonu, Azərbaycan |
| Təvəllüdü | 27.11.1981 |
| Bitirdiyi ali təhsil müəssisəsi | Bakı Dövlət Universiteti (BDU) |
| Elmi dərəcəsi | Biologiya üzrə fəlsəfə doktoru |
| Elmi rütbəsi | - |
| Namizədlik dissertasiyasının ixtisas şifri, ixtisasın adı və mövzusu | 2406.02 Biokimya “Qarğıdalı bitkisinin(ZEA MAYS L.) mezofil və örtüktopa xloroplastlarinin normal və duz stresi şəraitində biokimyəvi və ultrastruktur xüsusiyyətləri” |
| Çapdan çıxmış elmi əsərlərinin ümumi sayı | 22 |
| Xaricdə çıxmış elmi əsərlərinin sayı | 5 |
| Beynəlxalq bazalarda referatlaşdırılan və indeksləşdirilən jurnallarda çap olunan məqalələrin sayı | 2 |
| Müəlliflik şəhadətnamələrinin və patentlərin sayı | - |
| Kadr hazırlığı: - fəlsəfə doktorlarının sayı | - |
| Əsas elmi nailiyyətləri | 1. Müəyyən edilmişdir ki, normal şəraitdə qarğıdalı bitkisinin mezofil (MH) və örtüktopa (ÖTH) hüceyrələri xloroplastlarında Xl (a+b)-nin miqdarı uyğun olaraq, 56% və 44% təşkil etmişdir. Xl a/b nisbəti mezofil xloroplastlarında 3,12, ÖTH xloroplastlarında isə 6,15 olmuşdur. Duz stresinin təsirindən MH və ÖTH xloroplastlarında xlorofilin sintezi zəifləmiş və Xlb ilə müqayisədə Xla-nın miqdarında statistik əhəmiyyətli azalma müşahidə olunmuşdur. 2. MH və ÖTH xloroplastlarının tilakoid membranının zülal tərkibinin analizi zamanı hər iki tip membranda FSII–nin nüvə antennasına (47 kDa və 43 kDa) və işıqtoplayan kompleksə aid polipeptidlər (28-24 kDa) aşkar edilmiş, lakin ÖTH tilakoidlərində onların intensivliyi zəifolmuşdur. Duzun yüksək qatılıqlarında (2% və 3% NaCl) MH xloropastlarının tilakoid membranında FSI-in nüvəsinə aid 68 kDa apozülal və ATF-sintaza kompleksinin katalitik CF1 domeninin α- və β- subvahidlərinin sintezi inhibirləşir. ÖTH xloroplastlarının tilakoid membran sistemində nəzərə çarpan dəyişiklik aşkar edilməmişdir 3. MH və ÖTH xloroplastlarının fluoressensiya spektrində (77K) işıqtoplayan kompleksə (LHCII), FSII və FSI komplekslərinə aid xlorofilin 686 nm, 695 nm və 735 nm-də yerləşən fluoressensiya maksimumları aşkar edilmişdir. ÖTH xloroplastlarında FSII-nin nüvə kompleksinə aid 695 nm-də yerləşən maksimumun intensivliyi zəif olmuşdur ki, bu əlamət LHCII kompleksinin miqdarının az olması, eləcə də stresin təsirindən anatomik quruluşunun pozulması ilə izah etmək olar. 4. Normal şəraitdə qarğıdalı bitkisində FSII–nin fotokimyəvi fəallığı MH xloroplastları ilə müqayisədə ÖTH xloroplastlarında təqribən 5 dəfə aşağı olmuşdur (uyğun olaraq, MH–da 76 µmol O2 mq-1xl s-1, ÖTH–da 14 µmol O2 mq-1xl s-1). FSI–in ən yüksək fəallığı ÖTH xloroplastlarında müşahidə edilmiş və mezofil xloroplastlarına nisbətən 2,7 dəfə yüksək fəallıq göstərmişdir. Duz stresinin təsirindən FSII-nin fotokimyəvi fəallığının azalması fonunda FSI-in fəallığında, kontrolla müqayisədə statistik əhəmiyyətli fərq müşahidə olunmur. 5. Duz stresi şəraitində qarğıdalı bitkisinin xloroplastlarının ultrastrukturu analiz edilmiş və göstərilmişdir ki, duzun yüksək qatılıqlarında (2% və 3% NaCl) MH xloroplastlarının qranal quruluşu dağılır, ÖTH xloroplastlarında isə lamelyar quruluş qismən qranal quruluşa çevrilir. Bu dəyişikliklər ÖTH xloroplastlarında LHCII-nin miqdarının artması, eləcə də FSII və FSI arasında elektron-nəqliyyat dövriyyəsinin qismən bərpa olunması ilə izah olunur. 6. Qarğıdalı bitkisində antioksidant fermentlərin analizi nəticəsində APO ilə KAT-ın fəallığı arasında əks korrelyasiya müşahidə olunmuşdur. KAT-ın fəallığının həm yarpaq, həm də MH və ÖTH hüceyrələrində duzun qatılığından asılı olaraq artması fonunda 3%-li NaCl mühitində APO–nun fəallığı yarpaqlarda azalır. Bu, APO-nun substratı olan H2O2-nin KAT tərəfindən utilizasiyası nəticəsində onun miqdarının azalması ilə izah oluna bilər. 7. MH və ÖTH hüceyrələrində antioksidant fermentlərin izoenzim tərkibinin analizi zamanı elektroforeqram üzərində APO-nun MH-da 5, ÖTH-da 1, SOD-un MH-da 3, ÖTH-da 1, KAT-ın ÖTH-da 1 izoforması aşkar edilmişdir. Mezofil hüceyrələrindən fərqli olaraq ÖTH-da izoformaların intensivliyi duzun qatılığı artdıqca güclənmişdir ki, bu da MH hüceyrələrinin ÖTH-a nisbətən duz stresinə daha həssas olduğunu göstərir. |
| Elmi əsərlərinin adları | 1. Aliyeva, N.Kh. Biochemical properties and ultrastructure of mesophyll and bundle sheath thylakoids from maize (Zea mays L.) chloroplasts / N.Kh.Aliyeva, D.R.Aliyeva, S.Y.Suleymanov [et al.] // Functional Plant Biology, – 2020. 47 (11), – p. 970-976. https://doi.org/10.1071/FP20004 (IF - 3,101). 2. Aliyeva, N. Activities of antioxidant enzymes in mesophyll and bundle sheath cell chloroplasts of maize plants (Zea mays L.) exposed to salt stress // Бюллетень науки и практики, Moscow, Russia) – 2020. 6 (11), - p. 47-56. https://doi.org/10.33619/2414-2948/60/05 (IF - 0,264).
3. Aliyeva, N.Kh. The effect of salt (NaCl) stress on the ultrastructure of mesophyll and bundle sheath cell chloroplasts and the activity of superoxide dismutase in maize plants (Zea mays L.) / N.Kh. Aliyeva. E.E.Gafarova, D.R.Aliyeva [et al.] // Journal of Life Sciences & Biomedicine, - 2019. - 1 (74), - p. 94-102
4. Aliyeva, N., Gasimova, K.H., Suleymanov, S.Y. Study of photochemical activity of PSII and chlorophyll fluorescence emission spectra from corn mesophyll and bundle sheath cells // 8th International Conference “Photosynthesis and Hydrogen Energy Research for Sustainability” – Hyderabad, India, - 2017. - p. 187.
5. Aliyeva, N.Kh. Polypeptide pattern of mesophyll and bundle sheath thylakoids of maize chloroplasts / N.Kh.Aliyeva, K.H.Gasimova, S.Y.Suleymanov // Prosedings of ANAS (Biological and medical sciences), Special Issues, - 2018. 73 (2), - p. 53-57.
6. Aliyeva, N.Kh., Gafarova, E.E., Aliyeva, D.R., Suleymanov, S.Y., Huseynova, I.M. Protein composition and spectral characteristics of thylakoid membranes of the maize mesophyll and bundle sheath chloroplasts // 10th International Conference “Photosynthesis and Hydrogen Energy Research for Sustainability”, Russia, Saint Petersburq, - 2019. - p. 53.
7. 12. N.Kh.Aliyeva, E.E. Gafarova, D.R. Aliyeva, S.Y. Suleymanov Antioxsidant defence systems of mesophyll and bundle sheath cells under salt stress. International Conference on Applied Biosciences (ICAB-2019), - 2019. - p. 53.
8. Aliyeva, N.Kh. Spectral and functional characteristics of chloroplasts isolated from mesophyll and bundle sheath cells of maize / N.Kh.Aliyeva., H.G. Gasımova., S.Y.Suleymanov // Transactions of the İnstitute of Molecular Biology & Biotechnologies, ANAS, - 2017. vol. 1, - p. 121-124.
9. Aliyeva, N.Kh. Superoxide dismutase activity in mezophyll and bundle sheath cells of maize under salt stress // Conference of Young Scientists and Students, “Innovations in Biology and Agriculture to Solve Global Challenges”. Baku, Azerbaijan, – 2018. - p. 65.
10. Aliyeva, N.Kh. Effect of salt stress on growth, lipid peroxidation and antioxidant enzymes in leaves and roots of maize (Zea mays L.) Transactions of the İnstitute of Molecular Biology & Biotechnologies, Special issue, ANAS, - 2019, 3, - p. 18-25.
11. Aliyeva, N.Kh., Ultrastructure of root, leaf and chloroplasts impacted by salinity stress // II International Scientific Conference of Young Scientists "Multidisciplinary approaches in solving modern problems of fundamental and applied sciences (Natural sciences)". Baku - 2020. - p. 53-54.
12. Aliyeva. N.Kh. Study of photochemical activity and ultrastructure of mesophyll and bundle sheath chloroplasts of corn (Zea mays L.) under salt stress // I International Scientific Conference of Students and Young Researchers on "Sustainable Development in Chemistry and Chemical Engineering" Baku, Azerbaijan, BHOS - 2020. - p. 61-62.
13. Aliyeva, N.Kh. Biochemical characteristics of stress-exposed maize leaves at different concentrations of salt / Gənc tədqiqatçi, – 2020. 4 (2), p. 67-74.
14. Aliyeva, N.Kh. The role of some non-enzymatic antioxidants in salt stressed maize leaves // Transactions of the Institute of Molecular Biology and Biotechnologies, ANAS – 2020. 4, - p. 24-28.
15. Aliyeva. N., Hacıyeva, Z., Suleymanov, S. Effect of high salt consentration on functional characteristics of maize chloroplasts // Karabakh, II International Congress of Applied Sciences, ANAS, -2021. – p. 21.
16. Əliyeva, N.X., Qasimova, K.H., Suleymanov, S.Y. Qarğıdalı bitkisinin mezofil və örtüktopa hüceyrələrinin xloroplastlarında fotosistemlərin fotokimyəvi fəallıqlarının və fotosintetik piqmentlərin tədqiqi // “Müasir təbiət elmlərinin aktual problemləri”, Gəncə Dövlət Universiteti, – 2017. - s.187-188.
17. Əliyeva, N.X., Qasımova, K.H. Qarğıdalı yarpaqlarının mezofil və örtüktopa xloroplastlarında FSII –nın fotokimyəvi fəallığının və zülalların miqdarının öyrənilməsi // “Müasir Biologiyanın İnnovasiya Problemləri” VII Beynəlxalq elmi konfransının materialları BDU, - 2017. - s. 22-23.
18. Əliyeva, N.X. Qarğıdalının mezofil və örtüktopa hüceyrələrindən ayrılmış xloroplastların spektral və funksional xassələri / N.X.Əliyeva, K.H.Qasımova, S.Y.Süleymanov [və b.] // ƏETİ-nin elmi əsərləri məcmuəsi, - 2018. 29, - s. 223-227.
19. Əliyeva, N.X. Duz (NaCl) stresinin qarğidalı (Zea mays L.) bitkisinin inkişafina və xloroplast subhüceyrə fraksiyasinda fotosintetik piqmentlərin miqdarina təsiri // AMEA Mərkəzi Nəbatat Bağının əsərləri, - 2019. XVII cild, s. 41-46. 20. Nahida Aliyeva , Durna Aliyeva, Saftar Suleymanov. Protein composition and spectral characteristics of maize chloroplasts under the influence of salt stress. “Şuşa və ətraf ərazilərin biomüxtəlifliyi, torpaq və su ehtiyatları: gələcəyə baxış” Beynəlxalq Konfrans, AMEA,-2022.216-217. 21. N.X. Əliyeva. Qarğıdalı bitkisinin (zea mays L) mezofil və örtüktopa hüceyrələrindən ayrılmış xloroplastların funksional xüsusiyyətlərinin və ultrastrukturunun müqayisəli tədqiqi// Azərbaycan Aqrar Elmi, - 2019. c. 4, -s. 191-194. 22. Hüseynova G.İ., Əliyeva N.X, b.e.d. Süleymanov S.Y. Qarğıdalı yarpaqlarının mezofil və örtüktopa xlorplastlarının spektral xassələri “Müasir təbiət və iqtisad elmlərinin actual problemləri” Gəncə Dövlət Universiteti, – 2023. - s.190-192. |
| Respublika, beynəlxalq və xarici ölkələrin elmi qurumlarında üzvlüyü | - |
| Pedaqoji fəaliyyəti | |
| Digər fəaliyyəti | - |
| Təltif və mükafatları | |
| İş yeri və ünvanı | AR ETN Molekulyar Biologiya və Biotexnologiyalar Institutu, Bakı ş. İzzət Nəbiyev küç. 11 |
| Vəzifəsi | Böyük elmi işçi |
| Xidməti tel. | (+994 12) 538 11 64 |
| Mobil tel. | (+994 77) 5804205 |
| Ev tel. | - |
| Faks | (+994 12) 510 24 33 |
| Elektron poçtu |
