Struktur bölmənin adı:

Populyasiya genomiksi laboratoriyası

Tel.:

(+994) 703275776

Faks:

(+994 12) 510 24 33

Elektron poçtu:

mustafayevn02@yahoo.co.uk

Struktur bölmənin rəhbəri:

Biologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Nurməmməd Şamil oğlu Mustafayev

Əməkdaşları:

böyük elmi işçi Fidan Rahim qızı Hüseynova

elmi işçi Lalə Əhməd qızı Axundova

kiçik elmi işçi Gülmirə Rizvan qızı Əlibəyova

kiçik elmi işçi Zərintac Rasim qızı Rüstəmova

kiçik elmi işçi Aygün Vaqifovna Süleymanova

böyük laborant Şəlalə Hilal qızı Məcidova

Əsas fəaliyyət istiqamətləri:

• • Azərbaycan populyasiyası genefondunun müxtəlif markerlərlə (autosom, cinsi (X- və Y-STR), mitoxondrial DNT-nin nöqtəvi (SNP) mutasiyalarını aşkarlamağa imkan verən markerlərlə və s.) genişmiqyaslı molekulyar-genetik tədqiqi;
  • Azərbaycan ərazisindəki mühüm tarixi insan məskənlərindən, kütləvi məzarlıqlardan və digər arxeoloji qazıntılardan əldə edilən arxeo-bioloji materialların (insan, fauna və flora qalıqlarının) molekulyar-genetik tədqiqi; Azərbaycanda geniş yayılan irsi və qeyri-irsi autoimmun və xroniki xəstəliklərin (məs. şəkərli diabet, hipertoniya, ürək-damar, ağ ciyər, əzələ displaziyaları, onkoloji, neyro-degenerativ və nadir genetik xəstəliklər) məlum markerlərlə populyasiya səviyyəsində, həmçinin adları çəkilən xəstəliklərin klassik molekulyar bioloji, həmçinin müasir genom boyu assosiasiya (GWA) və namizəd gen yanaşmaları (CGA) metodları ilə tədqiqi;
  • Xəstəliklərin vaxtında diaqnostikası və profilaktikası üçün prenatal və postnatal diaqnostika testlərinin işlənib hazırlanması;
  • İnsana məxsus müxtəlif toxumalardan kök hüceyrələrinin izolyasiyası və kulturaya keçirilərək, onlardan gələcəkdə regenerativ tibbdə istifadə imkanlarının araşdırılması.

Əsas elmi nəticələri:

• Autosom xromosomlarda yerləşən STR markerlərlə populyasiyamızın tədqiqi. Azərbaycanın bütün rayonlarını əhatə etməklə bir neçə nəsil Azərbaycanda yaşayan, qohum olmayan 765 aborigen azərbaycanlıdan ayrılan DNT nümunələri autosom xromosomlarda yerləşən STR markerlərlə (insan identifikasiya dəsti, AmpFlSTR®Identifiler®Plus PCR Amplification Kit) tədqiq edilmiş, hər bir STR lokus üçün populyasiya-genetik və məhkəmə-tibbi parametrlər təyin edilmiş, populyasiyamızla 17 dünya populyasiyası arasında multiplet differensiasiya testləri, həmçinin prinsipial komponent (PCA) və prinsipial koordinat (PCoA) analizləri aparılmış, Ney genetik məsafələri əsasında iki riyazi metodla (NJ və UPGMA) filogenetik ağaclar qurulmuşdur. Tədqiqatlarn nəticələri “Gene” (IF=2,984)  jurnalında çap edilmişdir.
• Cinsi xromosomlarda yerləşən STR markerlərlə populyasiyamızın tədqiqi. Ukrayna Elm və Texnologiya Mərkəzinin (STCU) elan etdiyi beynəlxal qrant müsabiqəsində udulmuş “Azərbaycan populyasiyası genefondunun Y-xromosomun STR markerləri əsasında tədqiqi” mövzusunda qrant layihəsi çərçivəsində Azərbaycan ərazisində yaşayan 225 nəfər Azərbaycan vətəndaşının 17 lokusdan ibarət AmpFlSTR® Yfiler® PCR Amplification Kit-dən istifadə etməklə Y-xromosomu üzrə haplotipləri alınmış, iki müxtəlif haploqrup prediktoru vasitəsilə həmin şəxslərin haploqrupları müəyyən edilmiş və haploqrupların yayılma xəritəsi tərtib edilmişdir. Haplotip müxtəlifliyi üzrə nəticələr yerli (http://imbb.az/uploads/AZE_Y_STR_Profiles_for_YHRD.pdf) və YA00469 identifikasiya nömrəsi ilə beynəlxalq (https://yhrd.org/YA00469) məlumat bazasına yerləşdirilmişdir.

• Azərbaycan ərazisində yaşayan 225 nəfər Azərbaycan vətəndaşının 17 lokusdan ibarət AmpFlSTR® Yfiler® PCR Amplification Kit-dən istifadə etməklə Y-xromosomu üzrə haplotipləri alınmış, iki müxtəlif haploqrup prediktoru vasitəsilə həmin şəxslərin haploqrupları müəyyən edilmiş və haploqrupların yayılma xəritəsi tərtib edilmişdir. Haplotip müxtəlifliyi üzrə nəticələr yerli (http://imbb.az/uploads/AZE_Y_STR_Profiles_for_YHRD.pdf) və YA00469 identifikasiya nömrəsi ilə beynəlxalq məlumat bazasına (https://yhrd.org/YA00469) yerləşdirilmişdir;
• İlk dəfə olaraq Azərbaycan populyasiyasında angiotenzin çevirən fermentin (ACE) geninin insersiya/delesiya (İ/D) polimorfizmi fərqli yaş kateqoriyalı, qohum olmayan və müxtəlif məşğuliyyət sahələrində fəaliyyət göstərən 346 nəfər insanda tədqiq edilmiş, məlum olmuşdur ki, aşkarlanan allellər arasında D alleli, genotiplər arasında isə İD genotipi üstünlük təşkil edi;
• VDR geninin rs1544410 (A>G) polimorfizminin tədqiqi zamanı Azərbaycan populyasiyasında I tip şəkərli diabet riski ilə baxılan SNP tip mutasiya arasında hər hansı statistik əhəmiyyətli korrelyasiya qeydə alınmamışdır;
• Müxtəlif tip xərçəng (X), həm xərcəng və şəkərli diabet (X+ŞD) xəstələrində populyasiyamızda ilk dəfə olaraq B hüceyrələrdə ekspressiya olunan nüvə transkripsiya faktoru inhibitoru NF-κBIA (IκBα) geninin 3’ÚTR A→G (2758 A>G, (rs696)) polimorfizmi tədqiq olunmuş, allel və genotiplərin tezlikləri hesablanmış, onların xəstəlik riski ilə korrelyativ əlaqələri araşdırılmışdır. Həm xərçəngdən, həm də şəkərki diabetdən əziyyət çəkən qrupda (X+ŞD) AG genotipi (P=0.04), genetik modellərdən isə dominant və overdominant modellər ilə (uyğun olaraq P=0.04 və P=0.039) statistik etibarlı korrelyasiya müəyyən edilmişdir;
• Aş­kar edil­miş­dir ki, in­su­lin bö­yü­mə fak­to­ru ro­lun­da çı­xış edə­rək 25 saatdan son­ra diş pul­pa hü­cey­rə­lə­ri­nin (DPH) pro­li­fe­ra­si­ya­sı­nı və bə­zi os­teo­gen mar­ker­lə­rin (Col1, RunX2, ALP, Osc, Mef2C) və TGF b (trans­for­ma­si­yae­di­ci bö­yü­mə fak­to­ru be­ta) yo­lu­nun iş­ti­rak­çı­la­rı olan Smad3, TSP1, VEGF gen­lə­ri­nin mRNT sə­viy­yə­sin­də eksp­res­si­ya­sı­nı ar­tı­rır.